Gaat de 70 cm band verdwijnen?

Gaat de 70 cm band verdwijnen? Wat is er aan de hand? 

De 70 cm-band (rond 430–440 MHz) is een deel van het radiospectrum dat traditioneel door zendamateurs wordt gebruikt. Ook diverse vergunningsvrije apparaten – zoals portofoons en draadloze sensoren – opereren in dit frequentiegebied. Recent is onrust ontstaan omdat een commercieel bedrijf, AST SpaceMobile, plannen heeft om deze frequenties te gaan gebruiken voor communicatie met hun satellieten. In dit artikel leggen we helder uit wat AST SpaceMobile van plan is, wie hierover beslist, wat de gevolgen kunnen zijn voor zendamateurs en gebruikers van bijvoorbeeld vergunningsvrije portofoons, en wat de huidige stand van zaken is.

Wat is AST SpaceMobile van plan?

AST SpaceMobile is een bedrijf dat een netwerk van satellieten in de ruimte wil inzetten om directe communicatie met mobiele telefoons mogelijk te maken. Het idee is dat je mobiel bereik hebt via een satelliet, zelfs op plekken zonder zendmasten. Om die satellieten te besturen en monitoren (denk aan telemetrie, tracking en commando’s), heeft AST SpaceMobile toestemming gevraagd om de 430–440 MHz band te gebruiken[1]. Dit valt precies binnen de 70 cm-band die nu aan radiozendamateurs is toegewezen.

Concreet wil AST SpaceMobile een constellatie van honderden laagvliegende satellieten (in eerste instantie ~243 stuks) lanceren, en elke satelliet zou op 430–440 MHz kleine gegevenssignalen uitzenden en ontvangen voor controle en statusupdates. Deze UHF-frequenties zouden volgens AST SpaceMobile alleen als back-up dienen – bijvoorbeeld als hogere frequentiebanden tijdelijk onbruikbaar zijn – maar het betreft alsnog een langdurig en grootschalig gebruik van de amateurband.

Belangrijk is dat deze frequenties niet bedoeld zijn voor de gewone mobiele telefoongesprekken of data van gebruikers. Die gebruikerssignalen zouden via andere frequenties gaan (AST SpaceMobile werkt aan technieken om direct op reguliere 4G/5G-frequenties of op hogere banden te zenden). De 70 cm-frequenties zijn dus met name voor de communicatie tussen de satelliet en grondstations om de satelliet te besturen. Toch kan dit voortdurende dataverkeer in de praktijk een aanzienlijk deel van het spectrum in beslag nemen.

Wie beslist over het gebruik van deze frequentie?

Radiofrequenties worden wereldwijd gecoördineerd door de Internationale Telecommunicatie Unie (ITU) en nationaal beheerd door overheden (in Nederland de Rijksinspectie Digitale Infrastructuur, voorheen Agentschap Telecom). In de officiële Frequentietabellen is de 430–440 MHz-band toegewezen aan de amateurdienst (in Region 1, waartoe Europa behoort, zelfs met primaire status voor 430–436 MHz). Er is geen internationale allocatie die commerciële satellietdiensten in dit segment toestaat.

AST SpaceMobile heeft in de VS een verzoek ingediend bij de Federal Communications Commission (FCC) om hun licentie te mogen aanpassen voor gebruik van 430–440 MHz. Formeel gezien vraagt het bedrijf daarmee een uitzondering op de bestaande regels. In feite maakte AST SpaceMobile aanvankelijk gebruik van een UITZONDERINGSCLAUSULE (artikel 4.4 van het ITU-reglement) om toch op deze frequenties te zenden. Deze clausule houdt in dat een land tijdelijk een niet-toegewezen frequentie mag toestaan, mits er geen schadelijke interferentie wordt veroorzaakt bij diensten die er officieel zitten.

In de praktijk bleek dit omstreden. Duitse autoriteiten (BNetzA) constateerden in 2023 dat de AST SpaceMobile satellieten wél storingen konden geven, en hebben het bedrijf bevolen hun uitzendingen boven Duitsland stop te zetten. Dat was op basis van schadelijke interferentie en strijdigheid met ITU-regels, waardoor de uitzondering niet langer te rechtvaardigen was. AST SpaceMobile heeft daarop zijn satellietparameters iets aangepast (o.a. zendvermogen verlaagd en baanhoogten gewijzigd) en nieuwe gegevens ingediend bij de ITU en FCC in maart 2024, in een poging aan de bezwaren tegemoet te komen.

Uiteindelijk ligt de beslissing bij overheidsinstanties. In de VS beoordeelt de FCC de aanvraag, en in Europa zouden nationale toezichthouders of eventueel een wereldconferentie (WRC) van de ITU hierover moeten beslissen. Vooralsnog is er geen wereldwijd akkoord om deze amateurband te herbestemmen voor satellietinternet. Iedere toestemming zou dus een precedent scheppen. Zo’n wijziging zou normaal gesproken op een World Radiocommunication Conference besproken en goedgekeurd moeten worden door internationale consensus – een traject dat jaren duurt en waar veel weerstand van belangenorganisaties te verwachten is.

Gevolgen voor zendamateurs en luisteramateurs

De 70 cm-band is zeer geliefd bij radioamateurs vanwege de veelzijdigheid. Amateurs gebruiken 430–440 MHz voor onder andere zwak-signaal communicatie over lange afstanden, satellietverbindingen (bijvoorbeeld amateur-telecommunicatiesatellieten downlinks rond 435 MHz), digitale ATV (televisie), dataverbindingen, repeaters (zendbakens) en talloze experimenten.

Als AST SpaceMobile satellieten voortdurend op deze frequenties gaan zenden, vrezen amateurs voor verstoring en verlies van toegankelijk spectrum. Een constellatie van honderden satellieten die telemetriesignalen uitzendt, kan wereldwijd op vrijwel ieder moment storing veroorzaken op delen van de band. Amateurstations ontvangen vaak extreem zwakke signalen van bijvoorbeeld andere amateurs of satellieten; een ruisvloer die omhoog gaat door extra signalen uit de ruimte maakt zulke communicatie haast onmogelijk.

Bovendien is het subdeel 435–438 MHz specifiek toegewezen voor amateur-satellieten. Hierop zenden cubesats en andere amateursatellieten gegevens uit. AST’s gebruik overlapt precies dit gebied, en de IARU (International Amateur Radio Union) waarschuwt dat de telemetriebundels van AST kunnen botsen met deze amateurlinks. In recente commentaren benadrukte de Amerikaanse amateursvereniging ARRL dat zelfs noodcommunicatie door amateurs in rampgebieden via 70 cm-repeaters kan lijden onder nieuwe storingen.

Een ander gevaar is dat als een commercieel systeem eenmaal toestemming krijgt, de status van amateurs in die band wordt verlaagd. Amateurgebruik is nu primair/secundair, maar men vreest dat men plaats moet maken of secundair wordt achter de nieuwe dienst. In Nederland zagen we al een voorschot hierop: in 2023 was er een overheidsconsultatie om 430–440 MHz ook te openen voor kortafstandstoepassingen op Non-Interference Basis (NIB). Dit zou betekenen dat amateurs geen bescherming meer genieten in die hele band. Verenigingen als VERON riepen amateurs toen massaal op bezwaar te maken. Zo’n scenario zou nu ook dreigen als AST SpaceMobile ruimte krijgt – amateurs zouden hun exclusieve rechten (de “primaire” status) kunnen kwijtraken, met als gevolg dat hun activiteiten moeten wijken of constant interferentie ondervinden.

Tenslotte kan het ook twee kanten op werken: zendamateurs zenden zelf met vermogen uit op deze frequenties. Denk aan verbindingen via de maan (EME) of hogvermogen voor zwak signaal experimenten. AST’s satellieten zouden die amateuruitzendingen ook kunnen “horen”. Dit betekent dat de commerciële dienst hinder kan ondervinden van amateurs. In een gedeeld gebruik zou de druk kunnen ontstaan om de amateurs dan beperkingen op te leggen om de satellieten niet te storen. Dit alles creëert een conflict waarin de speelruimte voor de hobby ernstig beperkt kan worden.

Gevolgen voor vergunningsvrije portofoons en apparaten

Niet alleen radioamateurs maken gebruik van dit spectrum. Vergunningsvrije portofoons (PMR446) opereren rond 446 MHz – net iets boven de 70 cm amateurband, maar nog steeds UHF dicht in de buurt. Deze goedkope handapparaten voor persoonlijk of zakelijk gebruik hebben beperkte reikwijdte en vermogen. Hoewel AST SpaceMobile zijn signalen hoofdzakelijk in 430–440 MHz wil uitzenden (dus buiten de 446 MHz PMR-band), kan er indirecte impact zijn. Sterke nabije signalen kunnen gevoeligheid van ontvangers verminderen. In stedelijk gebied met een satelliet boven de horizon zou een PMR446 op 446 MHz misschien ruis oppikken als dicht bij 440 MHz een krachtige downlink zit – al zal dit in de praktijk meevallen omdat er meestal wel enige frequentiemarge en filtering is. Toch is het een aandachtspunt dat huidige ongehinderde portofoonverbindingen misschien minder storingsvrij zijn als er krachtige zenders vlak onder hun band actief worden.

Belangrijker is het deel rond 433 MHz (in het midden van de 70 cm-band). Dit is in Europa aangemerkt als een ISM-band (Industrial, Scientific, Medical) en kortafstand-band. Hier vallen talloze draadloze gadgets onder: van garagedeuropeners, draadloze weerstations, autoinbraakalarmen tot industriële sensoren (sommige LoRaWAN-sensoren kunnen rond 433 MHz werken). Deze apparaten zijn vergunningsvrij, maar mogen slechts met heel laag vermogen uitzenden. In de praktijk hebben ze het segment 433.05–434.79 MHz al behoorlijk vol bespeeld – zozeer zelfs dat dit stukje band voor radioamateurs vrijwel onbruikbaar is geworden door de ruis van al die kastjes. Als daar bovenop ook nog eens satellieten gaan zenden, wordt de situatie niet beter. De signalen van AST’s satellieten zullen weliswaar smalbandig zijn, maar constant en wereldwijd. Een draadloze thermometer of alarmsysteem kan storing krijgen als toevallig op dezelfde frequentie een satelliettelemetriezender actief is. Omgekeerd zullen al die ISM-apparaten misschien de satellietontvangers niet ernstig storen (vanwege hun geringe vermogen), maar het algehele interferentieniveau stijgt in beide richtingen.

Vergunningsvrije gebruikers hebben doorgaans geen bescherming: zij gebruiken de band op Non-Interference Basis, wat inhoudt dat ze geen rechten hebben als er storingen optreden door andere diensten. Mochten de autoriteiten het gebruik door AST SpaceMobile toestaan, dan zal dat vrijwel zeker onder dezelfde conditie zijn – namelijk dat AST geen bescherming mag eisen tegen storingen en zelf geen schadelijke storing mag veroorzaken bij primaire diensten. In de praktijk is zoiets moeilijk te handhaven met duizenden apparaten én satellieten door elkaar. Het risico is dus dat consumenten niet beseffen waarom hun draadloze sleutel, babyfoon of portofoon slechter werkt, als er bijvoorbeeld ruis of onderbrekingen optreden door nieuwe signalen in de ether.

Huidige status en besluitvorming

De plannen van AST SpaceMobile hebben geleid tot protest vanuit de wereldwijde radioamateurgemeenschap. Tal van amateurs en organisaties hebben formeel gereageerd op de consultatie. In de VS dienden meer dan 2.500 indieners een commentaar in bij de FCC, waaronder nationale verenigingen (ARRL in de VS, RSGB in het VK) en ook de IARU namens amateurverenigingen wereldwijd. Deze massale respons heeft effect gehad.

Eind augustus 2025 heeft de FCC (Specifiek de Space Bureau afdeling) een beperkte toestemming gegeven aan AST SpaceMobile. Dit houdt in dat het bedrijf 20 extra satellieten mag uitrusten met 430–440 MHz zenders, maar alleen voor noodgevallen en onder strikte voorwaarden. De FCC stelde nadrukkelijk: het gebruik van de 70 cm-band door AST is slechts toegestaan wanneer geen andere banden beschikbaar zijn en voor hooguit 24 uur continu in zo’n noodsituatie. Met andere woorden, het is een soort laatste-redmiddel frequentie. Deze beperkte licentie is een compromis: AST kreeg niet alles wat het wilde, en de amateurband blijft grotendeels beschermd. De toezichthouder erkende hiermee de zorgen van amateurs en wilde voorkomen dat de 70 cm-band wordt “overgenomen” door commerciële signalen. IARU en ARRL stellen dan ook dat AST onvoldoende heeft aangetoond dat het écht deze amateurfrequenties nodig heeft, aangezien er alternatieve (al toegewezen) banden beschikbaar zijn voor satellietbesturing.

In Europa is de situatie vooralsnog dat AST SpaceMobile geen vrijbrief heeft om in 430–440 MHz uit te zenden. Integendeel, door het voorbeeld van Duitsland is duidelijk dat toezichthouders hier streng optreden als een satelliet zonder toestemming in hun luchtruim stoort. De IARU heeft alle Europese lid-organisaties opgeroepen hun overheden te informeren over de implicaties en scherp te blijven. De Nederlandse verenigingen (VERON, VRZA) volgen de kwestie op de voet en zullen ongetwijfeld bezwaar maken mocht er een formeel verzoek komen om ook in Nederland deze band commercieel te gebruiken.

Voor zendamateurs en luisteramateurs betekent de huidige status dat ze hun 70 cm-band kunnen blijven gebruiken zoals altijd – er is nog geen verandering in de regelgeving in Nederland of omliggende landen. Wel is men waakzaam: de discussie is niet voorbij. AST SpaceMobile zal vermoedelijk proberen om in de toekomst een permanente, internationale regeling te krijgen voor hun frequentiebehoefte, mogelijk via de agenda van een volgende WRC (wereld radioconferentie). Tot die tijd opereren hun eerste satellieten onder beperkingen en verhoogd toezicht.

Moeten we ons zorgen maken?

De plannen van AST SpaceMobile voor de 70 cm-band illustreren de spanningen tussen technologische vernieuwing en bestaande gebruikersrechten. Aan de ene kant een bedrijf dat wereldwijd internettoegang wil verbeteren met innovatieve satellieten, aan de andere kant honderdduizenden radioamateurs en talloze gebruikers van apparaten die al decennia lang deze frequenties benutten. Vooralsnog hebben de laatsten hun stem succesvol laten horen, waardoor de 70 cm amateurband niet zomaar prijsgegeven wordt. De uiteindelijke beslissing zal afhangen van verdere tests, overleg en internationale besluiten. Wordt het mogelijk gemaakt dat commercie en amateurgebruik naast elkaar bestaan in dit spectrum, of kiest men ervoor de amateurband ongemoeid te laten en AST SpaceMobile naar andere frequenties te dirigeren? Op dit moment is de status quo grotendeels behouden dankzij protesten en een voorzichtige opstelling van toezichthouders. Hoe dit zich in de komende jaren ontwikkelt, zal afhangen van zowel de technische haalbaarheid van alternatieven als de bereidheid van regulerende instanties om het amateurradio-erfgoed te beschermen.

Bronnen: VERON, IARU, ARRL en Amateur Radio Newsline, alsmede officiële documenten van de FCC en toezichthouders